1) un tegirmoni — donni yanchib unga aylantiradigan qurilma, inshoot. Ibtidoiy jamoa davridayoq paydo boʻlgan. Dastlab, dondun toshlar bilan qoʻlda yanchilgan. Keyinchalik oqar suv va shamol kuchi bilan ishlaydigan T.lar qurilgan. Oʻzbekiston hududida asosan suv tegirmonidan foydalanilgan. Suv tegirmoni doʻla, kosa, shaqildoq, tosh, gupchak, parrak, yogʻoch, xomma va boshqa qismlardan iborat. Novdan tushayotgan suv parrakka urilib, tegirmon toshini harakatga keltiradi. Tegirmon toshga tegib turadigan yogʻoch esa kosani tebratadi. Doʻladan tushayotgan don kosaning tebranishi natijasida tegirmontosh chuqurchasiga tushadi. Tosh aylanib donni ezadi, unga aylantirib, xommaga toʻplaydi. Xomma unga toʻlganda tegirmonchi T.ni toʻxtatib, unni boʻshatib oladi. Qadimda Oʻrta Osiyoda ulov qoʻshib ishlatiladigan T. va qoʻl T.laridan ham keng foydalanilgan. Suv va shamol T.lari hozir ham ayrim joylarda saqlanib qolgan. Oʻzbekiston hududida shamol T. yoʻq.

Bugʻ mashinasi ixtiro qilinganidan soʻngT. ancha takomillashdi. 19-asr boshida bugʻ dvigatelli T.lar paydo boʻldi. Hozir asosan elektr T.lar keng ishlatiladi. Bularda asosiy jarayonlar avtomatlashtirilgan. Jarayonlar dispetcherlik punktida turib boshqariladi. Bunda un pnevmatik qurilmalar vositasida qabul qilinadi. Don navlari boʻyicha elevatorda saklanadi. Donni T.ga solishdan oldin tozalash boʻlimida tozalanadi, yuvish mashinalarida tuklari ajratiladi, donga ishlov berilib, konditsiyalanadi va aloxida tayyorlangan don aralashtiriladi. Tozalangan va aralashtirilgan don un tortish boʻlimida unga aylanadi, tayyor un joʻnatish boʻlimida mashina bilan qoplarga solinadi va tortiladi. Isteʼmolchilarga un maxsus mashinalarda yetkazib beriladi. Un kombinatlaridagi ishlab chiqarish. jarayonlarida 30 ga yaqin mashina va jihozlar qatnashadi; 2) turli qattiq materiallar (tosh, marmar, ruda va boshqalar) ni maydalash uchun moʻljallangan mashina, qurilma. Materiallarni juda mayda (5 mm dan kichik) zarrachalarga aylantirishi bilan maydalagichdan farq qiladi. Ish organining shakli, turi va tezligiga qarab besh guruhga boʻlinadi: barabanli (sekin ishlaydigan sharli, sterjenli va boshqalar), rolikli (valikli, yugurdakli, halqali, friksionsharli, oʻrtacha tezlikda ishlaydigan), bolgʻali (tez ishlaydigan), tebranuvchi korpusli titrama (tez ishlaydigan), oqimli (tez ishlaydigan), barmokli va boshqa Barabanli T. foydali qazilmalarni boyitishda, sement ishlab chiqarish. da, kumirni kukunlashda, kimyo va metallurgiya sanoatida keng ishlatiladi. Bunda silindrik yoki silindrikkonus baraban aylanganda maydalaydigan jismlar (choʻyan yoki poʻlat sharlar, silindrchalar, dumalok, sterjenlar va boshqalar) erkin harakatlanib, markazdan qochma kuch taʼsirida materialni zarb bilan urib, ezib va sidirib maydalaydi. Rolikli T. yumshoq va oʻrtacha kattikligidagi materiallar (kumir, sement, xom ashyosi, fosforit, grafit, talk va boshqalar)ni kurukdayin maydalashda ishlatiladi. Uning ishi ezib maydalashga asoslangan.