Beda (Medicago) – dukkakdoshlarga mansub bir va koʻp yillik oʻtsimon oʻsimlik, asosiy yem-xashak ekini. 100 ga yaqin turi bor. Oʻrta Osiyoda koʻk Beda turi eng koʻp tarqalgan. Oʻrta Osiyoda 5-3 ming yil avval ekib kelingan. Vatani Eron, taxminan 2-2,5 ming yil ilgari Yunoniston, Qadimgi Rim va Shimoliy Afrikaga olib kelingan. Keyinchalik Beda madaniy ekin sifatida Yevropa, Shimoliy va Janubiy Amerika, Avstraliyaga tarqalgan. Oʻrta Osiyoda va Zakavkazyeda Beda asosiy almashlab ekish ekini hisoblanadi.

Botanik taʼrifi. Poyasi sershox, boʻyi 70-150 sm, tup hosil qiladi. Barglari uch bargli, murakkab, barg bandi asosida unchalik yirik boʻlmagan yon bargchalari bor, rangi och yashildan toʻq yashilgacha. Barg plastinkasi ellipssimon, nashtarsimon yoki deyarli dumaloq. Toʻpguli 12-16 tagacha guldan iborat shingil (siyrak silindrik yoki kallaksimon). Koʻk Bedaning guli zangori, sariq Bedaning guli sariq, duragay Beda piki koʻk-sariq tusda. Mevasi urugʻli, oʻroqsimon yoki spiralsimon 2-3 buralgan dukkak. Urugʻi sariq yoki sariq-qoʻngʻir oval-buyraksimon, mayda; dukkagida 5-7 urugʻ bor; 1000 dona urugʻi vazni 1,8-2,7 g . Ildiz tizimi oʻq iddiz, kuchli rivojlanadi, tarmoqlangan, yerga chuqur (7-10 m va undan ham koʻproq) kirib boradi. 4-5 tartibli ingichka ildizlaridagi oʻsimtalarida havodan erkin azotni oʻzlashtiradigan bakteriyalar rivojlanadi. Bedaning koʻp yillik turlarida iddizning ustki qismi (ildiz boʻgʻzi)dagi kurtaklardan har yili yangi poyalar oʻsib chiqadi. Bedaning yaxshi rivojlangan ildiz tizimi ikki—uch yilda tuproqning 1 ga haydalma qatlamida 30-40 t goʻngga teng keladigan 80-120 sm ildiz massa hosil qiladi. Biologik xususiyatlari. Beda uzun kunli, yorugʻsevar oʻsimlik, ammo ildiz tizimi tuproqqa chuqur kirib borishi tufayli qurgʻoqchilikka yaxshi bardosh beradi. Sariq va duragay Bedalar koʻk Bedaga qaraganda sovuqqa ancha chidamli. Beda namsevar oʻsimlik. Issiq iqlimli rayonlarda sugʻorish bilan yuqori hosil olish mumkin. Beda suv va havoni yaxshi Utkazadigan qumoq" va qumloq gʻovak tuproqlarda yaxshi oʻsadi. Nordon va kuchli shoʻrlangan tuproqlarda yaxshi oʻsmaydi, lekin kuchsiz shoʻrlanishga bardoshli va tuproq shoʻrini kamaytirishga yordam beradi. Beda uzoq yashaydigan oʻsimlik, 15-20 yilgacha oʻsadi, lekin almashlab ekishda 3 yilgacha, yem-xashak uchun esa 5 yilgacha oʻstiriladi.