ARCHA (luniperus) — sarvdoshlar oilasiga mansub doim yashil daraxt va butalar turkumi. 70 ga yaqin turi bor. A. bir jinsli, bir yoki ikki uyli, shamol yordamida changlanuvchi, ignabargli oʻsimlik. Archaning erkaklik qubbasi sargʻish, 3 — 6 changdonli qipiqsimon changchilardan tashkil topgan. Urgʻochi qubbalari yashil boʻlib, qarama-qarshi yoki oldinma-keyin oʻrnashgan urugʻchibarg va urugʻkurtaklardan iborat. Qubbalari yumaloq (diametri 5 — 20 mm), ichida 1 — 10 dona urugʻ bor. Archa mart—may oylarida gullaydi. Mevasi qoʻngʻir, ikkinchi yili (sent. — noyab. da) pishib, qish yoki bahorda toʻkiladi. Archa urugʻini yaxshi undirish uchun uni yezda stratifikatsiya qilib, kuzda sepiladi. 2 — 3 yoshli koʻcha-ti ekiladi. Archaning koʻpchiligi oʻrta min-taqalarda oʻsadi. Baʼzi turlari tropik hududlardagi togʻlarda ham uchraydi. I. semiglobosa (sovur A.), I. turkestanica (oʻrik A.), I. sabina (qora Archa) va I. seravschanica (Zarafshon A.) kabi turlari Oʻrta Osiyo, xususan Oʻzbekiston togʻlarida tarqalgan boʻlib, maxsus archazorlarni tashkil qiladi.